Jak wybrać dobrą żarówkę?

Szacuje się, że w każdym polskim domu jest zamontowane średnio 10 żarówek. Zakłada się, że każda z nich pracuje 5 godzin dziennie przez 180 dni w roku. Cena 1 kWh energii elektrycznej to ok. 60 groszy. Samo oświetlenie kosztuje nas rocznie ok. 500 zł. A wystarczy tradycyjne świetlówki wymienić na żarówki energooszczędne, by zmniejszyć rachunki nawet o 80%! Nowoczesne żarówki potrafią naprawdę oświecić.

Jeszcze kilkanaście lat temu, tradycyjne żarówki wolframowe oświetlały większość domów w Polsce i na całym świecie. Dzisiaj odchodzą do lamusa, bo opracowany 132 lata temu koncept żarówki przez zespół Thomasa Edisona, odchodzi do lamusa. Zasada działania pierwowzoru była prosta. Umieszczony w szklanej bańce drut wolframowy nagrzewa się pod wpływem prądu i zaczyna świecić. Co ciekawe, przez te wszystkie lata, wynalazek Edisona tylko nieznacznie ulepszono. Teraz jednak musi zrobić miejsce nowym technologiom, co wymusiła Unia Europejska ograniczająca sprzedaż energochłonnych żarówek. Poniżej znajdziecie krótką ściągawkę z poszczególnych modeli.

Żarówki tradycyjne

Klasyczna żarówka to tak naprawdę proste w działaniu urządzenie. Świeci ona dzięki rozżarzonemu, nagrzanemu do wysokiej temperatury żarnikowi, który jest wykonany z wolframu. Jest on umieszczony w szklanej bańce, w której znajduje się albo próżnia, albo gaz obojętny. Ten zabieg chroni wolfram przed utlenieniem w wysokiej temperaturze. Do niedawna na rynku były dostępne żarówki matowe, które jednak wycofano ze sprzedaży ze względu na wysoki pobór mocy. Pozostały tylko wolframowe żarówki przezroczyste, które od 2009 r. stopniowo wycofywano z rynku. Niestety, pomimo usilnych działań UE, triumfalnie wróciły one na sklepowe półki jako „specjalistyczne żarówki wstrząsoodporne”, których nie należy stosować do oświetlania gospodarstw domowych. Ale klienci nic sobie z tego nie robią.

Plusy:

• Ciepła, biała barwa
• Dobre odwzorowanie kolorów
• Równomierny strumień światła
• Niska cena

Minusy:

• Energochłonność
• Emisja dwutlenku węgla do atmosfery
• Krótka żywotność (ok. 1000 godzin)

Żarówki kompaktowe

Żarówki kompaktowe to inaczej świetlówki. Ich zasada działania różni się od tradycyjnych żarówek. Pokrywający je luminofor emituje światło dzięki wyładowaniom w mieszaninie par rtęci. Świetlówki nie mają wolframowego żarnika, a z rurek wygiętych w kształcie litery „U”. Niektóre świetlówki mogą być zamknięte w szklanej bańce, przez co wyglądają jak tradycyjne żarówki, tyle że są mniej przezroczyste. Świetlówki zużywają od 65 do 80% mniej energii niż tradycyjne żarówki, a emitują taki sam strumień świetlny. Świetlówki stosuje się w miejscach, w których muszą one pracować przez długi czas bez wyłączania.

Plusy:

• Niskie zużycie energii
• Długa żywotność (16 tys. godzin)
• Strumień światła niezależny od napięcia
• Możliwość doboru niestandardowej barwy światła

Minusy:

• Gorsze odwzorowanie kolorów od tradycyjnych żarówek
• Długie nagrzewanie
• Utrata trwałości podczas częstego włączania i wyłączania
• Spadek intensywności świecenia z czasem (30% pierwotnej mocy)
• Męczące dla oczu
• Stosunkowo wysoka cena

Żarówki halogenowe

Żarówki halogenowe to takie, w których bańce znajduje się pierwiastek z grupy fluorowców (halogenów), najczęściej jod. Dzięki reakcji chemicznej, jaka zachodzi między jodem a wolframem, żarówka świeci 2-5 razy dłużej niż tradycyjna. W porównaniu do świetlówek, światło żarówek halogenowych nie słabnie z czasem. Większość tego typu urządzeń ma tzw. odbłyśnik, który kieruje wiązkę światła na konkretny rejon pomieszczenia. Obecnie sprzedawane żarówki halogenowe (zgodne z wymogami UE) są dodatkowo wyposażone w ksenon lub powłokę odbijającą promieniowanie podczerwone. Dzięki temu są aż o 45% bardziej energooszczędne od tradycyjnych żarówek. Ponieważ żarówki halogenowe emitują światło bielsze niż żarówki tradycyjne, kolory wydają się być bardziej nasycone. Niektórzy mogą uznać to za ich wadę, a inni za zaletę.

Plusy:

• Równomierne oświetlenie
• Niskie zużycie energii
• Stała ilość emitowanego światła
• Długa żywotność
• Niska cena

Minusy:

• Bardziej nasycone kolory
• Konieczność użycia transformatora przy niektórych modelach

Żarówki LED

Żarówki LED-owe to obecnie najbardziej zaawansowane źródła światła, które można zamontować w domu. Popularne „ledy”, czyli podświetlane diody elektroluminescencyjne, jeszcze do niedawna kojarzono tylko ze specjalistycznym sprzętem RTV i AGD. Dzisiaj żarówki LED-owe są coraz szerzej wykorzystywane. Cechują się one znacznie większą trwałością, większą sprawnością i znacznie mniej nagrzewają się od tradycyjnych żarówek, przez co są bardzo energooszczędne. Nie wpływają ponadto na barwę światła, przez co kolory oświetlanych przedmiotów pozostają takie, jak w rzeczywistości. Żarówki LED emitują światło punktowe lub częściowo rozproszone, ale nie są idealnym substytutem tradycyjnych żarówek i świetlówek, gdyż te najjaśniejsze odpowiadają klasycznym żarówkom 25-watowym. Żarówki LED są droższe od innych żarówek, ale koszt ich zakupu zwraca się z nawiązką bardzo szybko.

Plusy:

• Wyjątkowa energooszczędność (zużywają 80% mniej energii niż tradycyjne żarówki)
• Praca przy niskim i wysokim napięciu
• Trwałość (do 50 tys. godzin)
• Odporność na wstrząsy
• Stała ilość emitowanego światła, niezależna od włączania/wyłączania

Minusy:

• Niewielki kąt rozproszenia światła
• Wysoka cena

Specyfikacja techniczna żarówek

Ze względu na dyrektywy Unii Europejskiej, producenci żarówek muszą obowiązkowo zamieszczać na opakowaniu pełną specyfikację techniczną. Oto jak interpretować poszczególne pojęcia:

Gwint. Jest to niezwykle istotny element żarówki, gdyż decyduje o tym, czy będzie ona pasować do danej oprawy. Do oświetlania domów i mieszkań używa się przede wszystkim następujących trzonków: E14 (mały gwint, żarówki kulkowe i świecowe), E17, E26 (mały gwint, żarówki niskonapięciowe), E27 (najpopularniejszy gwint, „trzonek Edisona”), E40 (duży gwint, żarówki o wysokiej mocy). Żarówki halogenowe i LED-owe mogą być wyposażone w gwinty mniej standardowe, np. GU10, GZ10, 2G13, G5.

Napięcie. Każda żarówka wymaga do pracy odpowiedniego napięcia. W standardowym domowym gniazdku elektrycznym napięcie wynosi 230 V. Ale na rynku nie brakuje żarówek niskonapięciowych (np. halogenowe i LED-owe), które są w stanie pracować przy napięciu 12 V. Aby taka żarówka nadawała się do użytku, potrzebuje specjalnego transformatora. Może on być w zestawie lub można dokupić go za niewielkie pieniądze.

Moc. Od tego parametru zależy efektywność świetlna żarówki. Do większych pomieszczeń mieszkalnych służą żarówki klasyczne o mocy 60-100 W i świetlówki o mocy 13-30 W. Żeby znaleźć odpowiednik żarówki tradycyjnej w nowocześniejszych modelach trzeba:

• Dla żarówki halogenowej – podzielić jej moc przez 1,3;
• Dla świetlówki – podzielić jej moc przez 4,5;
• Dla żarówki LED – podzielić jej moc przez 6.

Wynik uzyskany w ten sposób nie jest dokładny, ale daje pogląd na to, z jaką mocą mamy do czynienia. Wielu producentów zawyża także stosowane oznaczenia.

Strumień świetlny. Parametr nazywany także luminacją, dotyczy ilości światła emitowanego przez żarówkę (czyli de facto jej jasności). W żarówkach tradycyjnych stosunek mocy do luminacji wygląda następująco:

• Moc 100 W to luminacja 1300-1400 lm (lumenów);
• Moc 75 W to luminacja 950 lm;
• Moc 60 W to luminacja 710 lm;
• Moc 40 W to luminacja 420 lm;
• Moc 25 W to luminacja 220 lm.

Zamiennik tradycyjnej żarówki można rozszyfrować w sklepie tylko za pomocy podanej luminacji. Jeżeli na pudełku jest napisane, że luminacja danej świetlówki wynosi 700 lm, to możemy mieć pewność, że będzie ona świeciła jak klasyczna 60-watowa żarówka. To skuteczniejszy sposób dobierania żarówki niż posiłkowanie się przelicznikiem mocy.

Wskaźnik odwzorowania kolorów. Parametr oznaczany jako Re w przypadku żarówek tradycyjnych i halogenów ma wartość maksymalną (czyli 100). Oznacza to, że kolory są dobrze odwzorowane, bez przekłamania barw. Ma to duże znaczenie choćby przy dobieraniu oświetlenia do łazienki czy garderoby. Żarówki mogą emitować światło ciepłe i zimne, dlatego przed zakupem warto zwrócić uwagę na ten parametr.

Temperatura barwowa. Parametr ten (Tb) określa barwę emitowanego przez żarówkę światła. Zasada jest prosta: im wyższa temperatura barwowa, tym bielsze światło żarówki. Żarówki klasyczne i halogenowe emitują światło o stałej barwie. W przypadku żarówek tradycyjnych Tb wynosi 2700 K (kelwinów), a halogenowych 3100 K. Kupując żarówkę LED-ową warto wybrać taki model, który będzie zbliżony do 3000 K. Dla porównania – światło słoneczne o poranku ma Tb ok. 3000 K, a w południe 6500 K.

Inne. Na opakowaniach żarówek mogą także znaleźć się inne oznaczenia, np. symbol oznaczający, że świetlówka nie współpracuje z regulowanym światłem. Wszystkie żarówki tradycyjne i większość halogenów współpracuje ze ściemniaczami, ale w przypadku żarówek LED czy świetlówek, zazwyczaj nie jest to możliwe. Innym użytecznym parametrem jest temperatura działania, która ma kluczowe znaczenie do oświetlenia zewnętrznego (ogród, weranda czy balkon). Niektóre żarówki nie będą działały poza wyszczególnionym zakresem temperatur. Warto jeszcze wspomnieć o parametrze określającym liczbę cykli włączania/wyłączania. Do przedpokoju czy łazienki lepiej wybierać żarówki, które mają ponadprzeciętną ilość cykli – więcej niż 6000, a najlepiej blisko miliona.

Podsumowanie

Zanim kupimy żarówkę, warto zwrócić uwagę na to, do jakich celów będzie ona wykorzystywana i jakiej mocy potrzebujemy. O zakup tradycyjnych żarówek dzisiaj może być ciężko, dlatego warto przejrzeć dostępne na rynku rozwiązania energooszczędne. Warto przejrzeć dokładnie etykietę dołączoną do żarówki i odnotować, o czym tak naprawdę producent nas informuje. Dobrze dobrana żarówka oświetli nie tylko nasze życie, ale i pozwoli zaoszczędzić nawet kilkaset złotych rocznie.